Chu kỳ dò đáy nhóm cổ phiếu ngành thép liệu đã kết thúc?

Báo cáo của Công ty Chứng khoán Vietcombank -VCBS - cho thấy, nhóm ngành thép tại thị trường nội địa ghi nhận con số tiêu cực trong 9 tháng đầu năm 2023 và chưa có dấu hiệu hồi phục rõ ràng. Kết quả 09 tháng 2023, tiêu thụ thép xây dựng trong nước đạt 5,37 triệu tấn (giảm 18%); thép ống giảm 7% và tôn mạ giảm 4,3%. Đà sụt giảm này do thị trường bất động sản (BĐS) trong nước chưa hồi phục, thiếu hụt các dự án xây dựng mới, giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt như kế hoạch. Và đặc biệt, cạnh tranh gay gắt đối với các sản phẩm thép Trung Quốc trong bối cảnh quốc gia này dư thừa nguồn cung. 

Về mặt thị phần, thép HSG - Công ty Cổ phần Tập đoàn Hoa Sen giảm nhẹ thị phần trong khi NKG - Công ty Cổ phần Thép Nam Kim và GDA - Công ty CP Tôn Đông Á gia tăng được thị phần do tỷ trọng xuất khẩu của NKG và GDA cao; vì vậy có sự phục hồi tốt hơn HSG trong 09 tháng đầu năm. Trong khi đó, HPG - Công ty CP Tập đoàn Hoà Phát tiếp tục gia tăng thị phần với việc củng cố vị thế tại thị trường nội địa trong bối cảnh các nhà sản xuất trong ngành gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động kinh doanh.

Doanh số xuất khẩu hồi phục hỗ trợ tiêu thụ của ngành thép. Hiện sản lượng xuất khẩu thép xây dựng cho thấy dấu hiệu hồi phục mạnh kể từ tháng 8/2023 trong bối cảnh Trung Quốc giảm dần cạnh tranh xuất khẩu thép xây dựng vào thời điểm cuối năm. Doanh số xuất khẩu tôn mạ mặc dù chưa về mức cao của năm 2021 tuy nhiên cho thấy sự phục hồi so với mức đáy của tháng 8/2022. Trong đó đóng góp rất lớn tới từ lượng thép xuất khẩu tới thị trường EU do nguồn cung ở đây bị ảnh hưởng nặng nền sau động đất của Thổ Nhĩ Kỳ và tình trạng thiếu hụt năng lượng diễn ra. 

Một điểm đáng lưu ý theo VCBS, biên lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất thép xây dựng sụt giảm mạnh và có đà hồi phục chậm do giá thép xây dựng trong nước gặp áp lực điều chỉnh giảm liên tiếp khi nhu cầu xây dựng nội địa yếu và cạnh tranh lớn từ thép nhập khẩu Trung Quốc với giá thấp hơn; Giá nguyên vật liệu đầu vào như quặng sắt, than cốc neo cao; Chi phí điện tăng gây áp lực cho ngành sản xuất thép (chiếm khoảng 10% giá vốn).

HPG duy trì là nhà sản xuất thép hiếm hoi trong ngành tại Việt Nam trở lại có lãi sau những quý kinh doanh kém khả quan. Các doanh nghiệp sản xuất khác trong ngành đang trong giai đoạn cắt giảm nhân sự, thanh lý tài sản hay bán cổ phần cho đối tác nước ngoài để có nguồn vốn duy trì hoạt động kinh doanh. VCBS cho rằng mặc dù kết quả kinh doanh đã tạo đáy tuy nhiên quá trình phục hồi đang diễn ra rất chậm và còn nhiều thách thức phía trước

Biên lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu tôn mạ tại Việt Nam có đà hồi phục tốt sau những quý làm ăn kém khả quan. Nguyên nhân là việc nhập khẩu tôn của EU, Mỹ hồi phục mạnh trong bối cảnh nguồn cung trong nước thiếu hụt; Giá thép hồi phục giúp hoàn nhập chi phí trích lập dự phòng hàng tồn kho lớn. Lợi nhuận tăng mạnh trở lại trong vài quý gần đây đến khá lớn từ những khoản hoàn nhập trích lập tồn kho từ các quý trước. Thêm vào đó, các doanh nghiệp do tích lũy được phần lớn hàng tồn kho giá rẻ đã gia tăng lợi nhuận nhờ vào việc xuất khẩu tới thị trường Mỹ, Châu Âu để hưởng lợi từ chênh lệch lớn trong quý III/2023.

VCBS kỳ vọng giá thép Trung Quốc sẽ duy trì mặt bằng giá thấp quanh 3.600 - 4.200 USD/tấn như hiện nay cho tới ít nhất nửa đầu 2024 do nhu cầu thép chưa hồi phục do thị trường nhà ở Trung Quốc chưa có dấu hiệu ấm lên với số nhà xây mới liên tục sụt giảm bởi nguồn vốn để phát triển dự án vẫn còn nhiều vướng mắc tại đây, niềm tin người mua nhà tại Trung Quốc suy yếu và chưa có nhiều động lực để quay trở lại và các chính sách hỗ trợ cho thị trường bất động sản cần thêm nhiều thời gian để thẩm thấu giúp thị trường hồi phục thực sự.

VCBS cho rằng việc cắt giảm nguồn cung thép và các gói chính sách đưa ra của Chính phủ sẽ chưa thể mang lại hiệu quả rõ ràng trong ngắn hạn. Dựa theo chỉ số RMI (chỉ số BĐS Trung Quốc) vốn có tương quan khá sát với biến động giá thép, VCBS đánh giá cao khả năng chu kỳ giá thép dò đáy ít nhất sẽ cần 6 tháng tới. Hiện nay RMI đang ở dưới mốc 100 (RMI ở mức 93.44 – thấp ngang khủng hoảng BĐS Trung Quốc năm 2014-2015) cho thấy ngành BĐS Trung Quốc vẫn ở giai đoạn rất yếu. Quá trình hồi phục từ đáy thường mất từ 6 tháng tới 1 năm sau những chính sách kích thích của Chính phủ.

Theo thống kê tương quan lịch sử, biến động xu hướng của giá thép Trung Quốc và giá thép EU, Mỹ có sự tương quan chặt chẽ. Giá thép HRC tại Mỹ và EU thời gian gần đây có sự đầu cơ tăng giá mạnh mẽ trước những kỳ vọng hồi phục của nền kinh tế và những thông tin hỗ trợ từ Trung Quốc. Tuy nhiên như đã nhận định, VCBS cho rằng giá thép tại Trung Quốc khó có thể đi vào một xu hướng tăng trong nửa năm tới và gặp nhiều lực cản làm cho giá thép duy trì vùng giá thấp.

Từ những yếu tố này cho thấy, giá thép thanh tại Việt Nam sau đà giảm liên tiếp đã đi ngang ở mốc 13,5 triệu đồng/tấn (thấp nhất) đã hồi phục nhẹ lên mức 14 triệu đồng/tấn. Tình trạng này đến từ áp lực giảm giá theo giá thép thế giới, mhu cầu tiêu thụ thép trong nước có mức sụt giảm mạnh đã làm các doanh nghiệp sản xuất phải hạ giá bán để đẩy bán hàng tồn kho và cạnh tranh với hàng nhập khẩu giá rẻ, đặc biệt từ Trung Quốc.

VCBS đánh giá giá thép ở mức 13,5 triệu đồng/tấn (giá thép thanh thấp nhất của HPG) đã là mức đáy của thép thanh do ở mức giá này các doanh nghiệp sản xuất thép bằng công nghệ lò điện EAF duy trì mức biên lợi nhuận gộp hòa vốn hoặc lỗ. Ngoài ra, giá thép thanh trong nước hiện tại đã thấp ngang với giá Trung Quốc nhập khẩu nên tiềm năng giảm giá là không nhiều.

Tuy nhiên, chu kỳ giá thép sẽ có biến động tương quan với giá thép Trung Quốc như đã nhận định ở phần trước đó và khó có thể tăng giá mạnh trong thời gian tới. Giai đoạn vừa qua giá thép có sự hồi phục chủ yếu do những kỳ vọng ngắn hạn từ các gói chính sách của chính phủ Trung Quốc và giá đầu vào tăng cao. VCBS kỳ vọng giá thép thanh duy trì ở mức 14,000-15,000 triệu đồng/tấn cho đến hết nửa đầu năm 2024 trước khi có những sóng tăng giá sau đó.

Theo dự báo của WSA (Hiệp hội Thép thế giới), nhu cầu tiêu thụ thép toàn thế giới trong năm 2023 hồi phục nhẹ ở mức 1.8% và tăng trưởng 1,9% vào năm 2024. Trong đó, sự hồi phục đáng kể ở đa phần các quốc gia như Châu Âu, Châu Á, Mỹ…. VCBS cho rằng giả định tăng trưởng này sẽ hợp lý trong bối cảnh nền tảng lãi suất của các quốc gia lớn như Châu Âu, Mỹ giảm xuống trong nửa cuối năm 2024 và không có trường hợp suy thoái kinh tế.

VCBS kỳ vọng năm 2024, đầu tư công sẽ bứt phá bởi giải ngân cho các dự án tồn đọng từ 2023 chuyển sang, và  gói kích thích kinh tế bổ sung của Chính phủ. Tuy nhiên, nhà đầu tư cũng cần lưu ý, tỷ trọng của thép trong đầu tư công là không nhiều, bởi vậy đóng góp chưa thực sự đáng kể.

Thị trường xây dựng BĐS (chiếm 60% nhu cầu thép) đang dần được tháo gỡ khó khăn nhờ những chính sách sửa đổi. Số dự án đang triển khai cho thấy sự tăng trưởng rõ rệt tại miền Bắc và có sự phục hồi tại khu vực miền Nam. Điều này giúp cho nhu cầu tiêu thụ vật liệu xây dựng có thể hồi phục trong các quý tới. Điểm tiêu cực đến từ việc số dự án được cấp phép mới ngày càng suy giảm và ở mức rất thấp.

VCBS ước tính tổng sản lượng tiêu thụ thép xây dựng trong năm 2023 sẽ giảm khoảng 15% trước khi hồi phục 11% vào năm 2024. Động lực thúc đẩy tăng trưởng ngành thép phần lớn tới từ sự hồi phục của thị trường xây dựng dân dụng. Do vậy, nhà đầu tư cân nhắc khi tếp tục đầu tư nhóm cổ phiếu ngành thép khi nhóm này cần có kết quả kinh doanh khả quan mới chấm dứt được chu kỳ dò đáy trong năm 2023…

HÀ PHƯƠNG